DEPREM SORUNU VE DEPREME DAYANIKLI KONUT ÜRETİMİ

Ülkemizde deprem yıkıcı etkilere, can ve mal kayıplarına neden olmakta, deprem sonucu yapılan harcamalar ülke bütçesine büyük yük getirmektedir. Nevşehir ilinde, Kayseri ilinin Erciyes Dağı’nın güney eteklerinde ve Bitlis ilinin Ahlat ilçesinde “bims-pomza” yatakları bulunmaktadır. Pomza hafif ve fabrikasyon prefabrik konut imalatında kullanılabilecek malzemedir.

MTA kayıtlarına göre ülkemizde 9,0 milyar (bazı kayıtlarda 7,4 milyar) metreküp “bims- pomza” rezervi mevcuttur. Dünya pomza yataklarının %40’ı ülkemizde bulunmaktadır. Pomza yataklarından “gaz beton, hafif briket, bims yapı malzemeleri” üretilmekte, binalarda ara bölme ve yalıtım malzemesi olarak kullanılmaktadır.

Bims malzeme yoğunluğu 0,6-1,0 gr/cm3 (beton 2,5-3,0 gr/cm3) arasında değişmekte, betona göre ağırlığı çok daha hafif olmaktadır. Çimento ve su ilavesi ile istenilen şekilde hafif bina elemanları üretilebilmektedir.

Bims içerisine çelik hasır konularak, her yıl yüzbinlerce hatta milyonlarca fabrikasyon “PREFABRİK KONUT” üretimi mümkün olabilecektir.

Ülkemizde bu konuda bilgi birikimi bulunmaktadır. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) tarafından inşa edilen prefabrik kanalet sulama şebekelerinde, beton içerisine çelik hasır konularak imal edilen kanaletler ülkemizde kullanılmaktadır. Son yıllarda borulu sulama sistemlerine ağırlık verilmesine karşın kanaletler hizmet vermeye devam etmektedir.

Halen ülkemizde yaklaşık 28.000 km uzunluğunda kanalet sulama şebekesi hizmet vermektedir. Kanalet sulama sistemi 1964 yılında İtalya’dan alınmış, ülkemizdeki birçok sulama projesinde uygulanmıştır. Kanalet betonu içerisine çelik hasır yerleştirilmiş, 5,0 m. uzunlukta, 10 değişik tip kanalet fabrikada üretilmiş, su içerisinde bekletilip priz yaptıktan sonra araziye döşenmiştir. Bu teknik kullanılarak konut üretmenin de mümkün olduğuna inanan biriyim.

Depreme dayanıklı prefabrik konut üretimi Ar-Ge projesi için İstanbul İBB, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Nevşehir Hacı Bektaş Üniversitesi veya Erciyes Üniversitesi ortak bir proje hazırlayarak Erciyes Dağı eteğinde veya Nevşehir ilinde seçilecek uygun bir yerde tek kat, iki kat ve çok katlı bina inşaatı için araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) projesi uygulamalıdır.

Bir oda salon, mutfak ve banyo (45-50 m2), iki oda, salon, mutfak ve banyo (60-75 m2), üç oda, salon, mutfak ve banyo (100 m2) ve dört oda, salon, mutfak ve banyo (120-140 m2) bina tip projeleri geliştirmelidir. Binaların duvarları modüler olarak düşünülmeli, köşelerinden demir, galvanizli çelik T ve L bileşimleri ile vidalı yapılmalıdır (bu sistem A.B.D. de Yuma kentinde 300 yataklı otel inşaatında kullanılmış, otel iki ayda tamamlanmıştır. Çin’de Corona virüsü sırasında 10 günde, 1000 yataklı hastane inşa edilmiştir). Duvarlar ve taşıyıcı elemanlar modüler olarak projelendirilir ve üretilirse aynı parçanın her tip konutta kullanımı mümkün olacaktır.

Duvar, tavan ve diğer yapı elemanları içerisine konulacak çelik hasırın çelik tellerinin kalınlığı (çap), düz veya nervürlü olması, hasırın göz açıklığı, çeliğin özelliği sertliği, astar boya veya galvaniz ile kaplanması durumunda dayanma süresi gibi konular Ar-Ge çalışmaları sırasında dikkate alınmalıdır.

Ar-Ge çalışmaları sırasında depreme dayanıklılık testi için hareketli bir platform üzerinde suni deprem yaratılarak, kat yüksekliği, dayanım, esneme, çekme, deformasyon, kırılma ve uzmanların önereceği diğer testler yapılmalıdır. Bu konuda deprem uzmanları, inşaat, malzeme, endüstri ve makine mühendisleri birlikte çalışmalıdır.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının Deniz Araştırmaları Laboratuvarında yapay deniz dalgaları oluşturulmakta, kıyı kumullarının hareketine göre liman ve balıkçı barınakları projelendirilmektedir. Hareketli platform ile yapay deprem yaratılması mümkün olacaktır.

Oldukça ağır olan topraktan imal edilen kiremit yerine, “bims çatı kiremit üretimi” de araştırma konusuna dahil edilmelidir. Hollanda’da binaların zemin katları su kotunun altında olmasına rağmen, bina içinde nem ve su sızıntısı bulunmamaktadır. Bims ve çimento içerisine katılacak sızdırmazlık malzemeleri ile suya dayanıklı yapı ve çatı örtü malzemesi geliştirilmelidir. Binalarda çatı kaplamaları kar yükü ve rüzgar hızı da dikkate alınarak bims malzeme ile kapatılması ile, bina üzerine gelen yükleri en az yarı yarıya veya %60-65 oranında azaltacaktır.

Ar-Ge çalışma ekibinde inşaat, jeoloji, makine, endüstri, metalürji, malzeme, şehir plancıları, mimarlar, peyzaj mimarları, çevre, ziraat mühendisleri, veteriner hekimler ile diğer konu uzmanlarından deprem bilimciler de yer almalıdır.

Kırsal kesim için hayvan barınağı (ahır), samanlık, ürün depolama alanları ve garaj gibi yapılar da projede yer almalıdır. Özellikle köylerimizdeki konutlar yığma taş ve kerpiçten inşa edildiğinden depremde çok fazla can kayıpları meydana gelmektedir.

Ar-Ge çalışmaları sırasında söz konusu bu malzemelerin treyler veya kamyonlar ile taşınabilir olması için önlemler düşünülmelidir. Altta köşebent, kare profil, putrel demir şase kullanılarak mobil ev (taşınabilir ev) tipi geliştirilmelidir (mobil ev A.B.D.’de çok yaygındır).

Çalışmalardan alınan sonuca göre kurulacak fabrikalarda yılda en az bir milyon adet konut üretimi hedeflenerek önce kırsal kesimden başlayarak, modern köy yerleşimleri kurularak, kentlerdeki nüfusun kırsala yönelmesi ve tarımsal üretimin artırılması hedeflenmelidir.

Kırsal nüfus gittikçe azalmakta, tarımsal üretim azaldığından, tarım ürünleri ithalatı artmaktadır. Modern köy yerleşimleri kırsal yerleşimler olan ilgiyi artıracaktır. Okul, hastane, sağlık merkezi, cami, köy konağı, muhtarlık binası gibi sosyal yapılar da Ar-Ge çalışmaları sırasında dikkate alınmalıdır.

Bu çalışmalar olumlu sonuçlanırsa, prefabrik konutların yurt dışına ihracı için de çalışmalar yapılmalıdır. Dünyada, özellikle Asya ve Afrika Kıtasında modern yerleşimlere ihtiyaç çok fazladır.

Kayseri, Nevşehir ve Bitlis ilinin Ahlat ilçesinde kurulacak üç fabrikada üretilecek prefabrik konutların imalat, taşıma ve montajında binlerce insan çalışacak ve istihdam yaratılacaktır.

Ar-Ge çalışmaları için gerekli mali kaynak İBB bütçesinden, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, TÜBİTAK veya diğer kuruluşlardan temin edilmeli, söz konusu Ar-Ge çalışmaları bir veya en geç iki yılda tamamlanmalıdır. Gerekiyorsa Japonya ile ortak çalışma yapılması için girişimde bulunularak, bu ülkedeki bilgi birikiminden yararlanılmalı ve Ar-Ge için fon temin edilmelidir.

Yapılan çalışma sonuçları her üç ayda bir toplum ile paylaşılarak, ülke yararına sunulmalıdır. Bu çalışmalar olumlu olarak sonuçlanırsa ülkemizin depremde meydana gelen can ve mal kayıpları ortadan kalkacak, ülke kalkınmasına ciddi bir katkı yapılmış olacaktır. İnsan canının bedeli yoktur, tek bir can bile milyonlara bedeldir.